Leszczyna – pierwsze danie wczesną wiosną

Kojarzona przede wszystkim ze smacznymi orzechami o przyjemnym delikatnym smaku. Leszczyna pospolita (Corylus avellana) to gatunek z rodziny brzozowatych powszechnie występujący na terenie zarówno Europy, jak i Azji Mniejszej. W Polsce leszczyna jest w niektórych lasach najwyższą częścią podszytu, często tworzy również gęste zarośla śródpolne i nadwodne. Mimo iż jest gatunkiem wiatropylnym, pszczoły mogą wykorzystywać jej pyłek z powodu wczesnego kwitnienia i braku innej bazy pożytkowej.

Leszczyna pospolita – charakterystyka

Leszczyna pospolita jest krzewem wielopiennym dorastającym o wysokości 3 – 5 m tworzącym gęste zwarte korony. Liście zaokrąglone, sercowate u nasady i podwójnie piłkowane z ostrym zakończeniem. Kwiaty męskie to charakterystyczne kotki, żeńskie niemal niewidoczne, ukryte w pączkach, z których wychodzą czerwone znamiona. Owocem jest orzech, początkowo zielony, wraz z dojrzewaniem zmieniający barwę na brunatną. Niedojrzała łupina orzecha jest bardzo miękka, a wnętrze wypełnione gąbczastą tkanką, którą stopniowo zastępuje rozwijający się orzeszek.

Leszczyna, krzew wielopienny — Leszczyna pospolita z licznymi kwiatostanami męskimi.

Popularnym gatunkiem w polskich ogrodach jest leszczyna południowa, której głównym atutem są czerwone liście.

Młoda leszczyna południowa jest łatwo dostrzegalna na tle zielonej trawy. Taką sadzonkę wystarczy wykopać i wsadzić na nowo wybrane miejsce, lub doniczki.

Leszczyna kwitnie wcześnie, bo już w lutym. Męskie kwiaty wytwarzają olbrzymie ilości pyłku, który można dostrzec nawet przy delikatnym poruszeniu kotkiem. Dla prawidłowego zapylenia leszczyna wymaga odpowiednich warunków. Bezwietrzna pogoda lub intensywne deszcze ograniczają możliwość zapylenia.

Kwiaty męskie leszczyny zostały wyposażone w specjalny mechanizm ograniczający straty pyłku szczególnie podczas bezwietrznej pogody. Pyłek spadający z pylników położonych wyżej opada na zagłębienie podkwiatka okrywającego pylnik. Stamtąd unosi się w powietrze dopiero podczas wystąpienia wietrznej pogody. Takie przystosowanie ogranicza osypywanie się pyłku na ziemię lub jego wymywanie przez wodę. Podobnym przystosowaniem charakteryzuje się świerk.

Kwiaty męskie leszczyny południowej wyglądają bardzo podobnie do kwiatów leszczyny pospolitej.

Leszczyna pospolita – co dla pszczół?

Jak znaczna część roślin wiatropylnych, pyłek leszczyny należy do grupy o najniższej wartości dla pszczół podobnie jak pyłek brzozy, osiki, olszy, sosny, jodły i świerka. Jednak ze względu na wczesne kwitnienie pszczoły czasem są na niego „skazane”. Obnóża uformowane z pyłku leszczyny mają barwę oliwkowożółtą. Mimo niewielkiej wartości warto zadbać, by w najbliższym otoczeniu pasieki znalazło się kilka krzewów leszczyny, z którego sami skorzystamy, zbierając orzechy i inne surowce.

Warto wiedzieć…

… zebrane wczesną wiosną męskie kwiatostany mają właściwości lecznicze. Napar z nich przygotowany stosuje się doustnie przy stanach zapalnych górnych dróg oddechowych i trądziku.

Leśne o leszczynie ciekawostki

Zarówno leszczyna pospolita, jak i turecka tworzą mykoryzę z truflą letnią i wielkozarodnikową. Optymalna więźba jej sadzenia wynosi 5 x 4 m, maksymalna 6 x 6 m, a minimalna 4 x 3 (pierwsza cyfra oznacza odległość między rzędami, druga zaś odległość w rzędzie). W miejscach występowania trufli łatwo zauważyć charakterystyczny okręg „pianello” świadczący o występowaniu trufli letniej lub trufli czarnej, które eliminują konkurencję, tworząc efekt tzw. wypalonej ziemi.