Chaber bławatek

Znany z widzenia, trochę mniej ze swoich właściwości. Chaber bławatek to nieodłączny element pól i łąk, choć w przypadku tych pierwszych nie jest mile widziany. W wyniku stosowania zwalczających go herbicydów niektóre populacje tego gatunku uodporniły się na ich działanie. Chaber bławatek to niepozorna roślina – dla pszczół kusząca, dla człowieka lecznicza.

Chaber bławatek — biologia i ekologia

Gatunek ten występuje w Azji i w Europie, w Polsce jest pospolitym chwastem pól uprawnych, który szczególnie upodobał sobie zboża ozime — zwłaszcza żyto. Łodyga rośliny jest cienka i długa, liście równowąskolancetowate, szarozielone, na których tle kwiaty są doskonale widoczne. Kwiatostany chabra bławatka składają się z kwiatów brzeżnych — dużych, lejkowatych i bezpłciowych — oraz kwiatów wewnętrznych — małych, rurkowatych i obupłciowych. Owocem jest niełupka z puchem kielichowym. Chaber bławatek jest rośliną roczną lub dwuletnią z rodziny astrowatych. Teoretycznie, kwitnie od końca maja do żniw, jednak jest listopad, a na polu obok mojego domu jest ich nadal całkiem sporo.

Przkerój kwiatu chabra bławatka
Na podłużnym przekroju kwiatostanu widoczne są nierozwinięte w pełni kwiaty wewnętrzne.
Kwiat brzeżny i wewnętrzny chabra bławatka
Kwiat brzeżny (po lewej) jest duży, lejkowaty i bezpłciowy – przyciąga uwagę owadów zapylających, Kwiat wewnętrzny jest mniejszy i obupłciowy. Głównymi zapylaczami chabra bławatka są błonkówki, muchówki i motyle.

Chaber bławatek — kwiatostany, kwiaty i nektar

Poza dwoma rodzajami kwiatów roślina ta ma jeszcze jedną ciekawą cechę — nektarniki pozakwiatowe. Znajdują się na listkach okrywy koszyczka kwiatowego, w początkowym okresie kwitnienia czynne są te, położone na najwyższym okółku listków okrywy. Po przekwitnięciu czynne są nektarniki środkowego okółka, w najgrubszym miejscu koszyczka. Zbierający się w tych miejscach nektar jest dobrze widoczny w postaci kropli, z których korzystają zarówno pszczoły, jak i mrówki.

Nektar z kwiatów jest dla pszczół łatwo dostępny i całości wypełnia rurkę korony (o długości około 5 mm).

Wydajność miodowa chabra bławatka:

  • w zbożu do 120 kg/ha,
  • w zwartym łanie do 350 kg/ha.

Miód z chabra bławatka w stanie płynnym ma kolor żółto-bursztynowy z zielonym odcieniem, a po skrystalizowaniu, żółty. Miód z tych roślin charakteryzuje się migdałowym aromatem i lekką goryczką.

Chaber bławatek jest również rośliną pyłkodajną z wydajnością pyłkową około 60 kg/ha. Obnóża pyłkowe formowane przez pszczoły mają białawy kolor.

Surowiec zielarski — chaber bławatek w nieoczywistym wydaniu

Surowcem wykorzystywanym do celów leczniczych są kwiaty zbierane w czerwcu w suche, słoneczne dni i odparowaniu rosy. Zbiera się całe koszyczki, po czym wyskubuje kwiaty brzeżne i szybko suszy w temperaturze 35 stopni C. Ważne, aby kwiaty nie straciły koloru. Przechowuje się je w szczelnych, nieprzezroczystych opakowaniach.

Wewnętrznie, napar z kwiatów chabra bławatka działa przeciwzapalnie i moczopędnie, dlatego stosuje się go w chorobach nerek połączonych ze skąpym wydalaniem moczu. Napar ma też lekkie działanie żółciopędne.

Zewnętrznie, napar z kwiatów chabra bławatka stosuje się do przemywania zmęczonych oczu, w stanach zapalnych spojówek oraz do przemywania skóry głowy przy łupieżu.

Niebieskie kwiaty doskonale prezentują się jako dekoracja sałatek i innych dań oraz jako ciekawy kolorystyczny akcent deserów czy tortów.

Suszony chaber bławatek

Pyłek chabra bławatka pod mikroskopem

Pyłek chabra bławatka
Pozornie pyłek chabra bławatka nie wygląda wyjątkowo.
Ziarno pyłku chabra pod mikroskopem
Dopiero gdy przyjrzymy się dokładnie, wzdłuż owalnego ziarna pyłku chabra ciągnie się nieregularna bruzda.
Pyłek na pylniku chabra
Choć gołym okiem pyłek chabra bławatka nie jest dobrze widoczny, to na pylnikach znajdują się spore jego ilości, tworząc liczne skupiska.