Na co chorują pszczoły? – choroby pszczoły miodnej

Zorganizowana społeczność pszczoły miodnej wydaje się odporna na choroby. W naturze nic nie jest doskonałe i nawet te owady muszą radzić sobie z szeregiem problemów zdrowotnych. Niektóre z nich są pochodną nieprzemyślanych działań człowieka, inne zaś naturalnie towarzyszom owadom w ich codziennej pracy. Pogorszenie się stanu rodziny pszczelej może doprowadzić do spadku jej odporności i wtedy tragedia gotowa. Jakie są najczęstsze choroby pszczoły miodnej?

Główne choroby pszczół to:

• warroza,
• zgnilec amerykański,
• nosemoza,
• choroba pełzakowa,
• grzybica otorbielakowa.

Nim przejdziesz dalej zapoznaj się z artykułem Propolis – skąd się bierze i do czego służy? i poznaj skuteczną broń pszczół.

Choroby pszczół dorosłych i czewia

Warroza

To choroba wywoływana przez niewielkie roztocze, którego pochodzenie w Europie przypisuje się importowaniu pszczoły wschodniej na terenie ówczesne Republiki Federalnej Niemiec, gdzie znaleziono go w 1977 roku. W Polsce pierwszy przypadek zanotowano w 1980 roku w okolicach Kraśnika Lubelskiego, a już po czterech latach, pasożyt pojawiał się na terenie całego kraju.

Główne objawy warrozy nie są widoczne w pierwszym roku inwazji. Stopniowo w kolejnych latach można dostrzec pasożyty na dorosłych osobnikach, a po odsklepieniu komórek, także na larwach. Żywe pasożyty można znaleźć również na dennicy. Zaatakowana rodzina pszczela słabnie, coraz więcej pszczół ginie, a te, na których żerował Varroa destructor są mniejsze i słabsze. Wystarczy 10 roztoczy wiosną, aby już jesienią rodzina pszczela została doszczętnie zniszczona.

W celu zapobiegania utracie pszczół w pasiece spowodowanej warrozą, stosuje się wiele preparatów leczniczych. Należą do nich:

• Apivarol (Biowet) i Biowar 500 (Biowet) – substancja czynna: amitraz,
• kwasy organiczne: mrówkowy, szczawiowy, mlekowy,
• olejki eteryczne: eukaliptusowy, mentolowy, kamforowy.

Metodą zredukowania liczby osobników pasożyta jest stosowanie tzw. ramki pracy. Na nich budowane są przez pszczoły komórki trutowe, na którym chętnie żeruje pasożyt. Po zasklepieniu komórek usuwa się je i niszczy czerw wraz z pasożytami. Pozwala to zredukować liczbę roztoczy nawet o 40%. Nie należy zapominać o konieczności opalenia uli po ich mechanicznym oczyszczeniu.

Zgnilec amerykański (złośliwy)

Bardzo groźna choroba czerwia pszczelego, mogąca pojawić się podczas całego sezonu pszczelarskiego, jednak najczęściej występuje w drugiej połowie lata. Straty nią spowodowane są olbrzymie, a leczenie trudne i czasochonne. Przyczyną jest laseczka larwy Paenibacillus larvae.

Choroba objawia się zamieraniem czerwiu, który do czasu zasklepienia komórek nie daje żadnych oznak chorobowych. Ciało martwej pszczoły staje się żółte, wiotkie i zmienia się w żółtobrązową masę. Wydziela się charakterystyczny zapach. Po około 3 tygodniach zasklepy zapadają się, a chcące oczyścić taką komórkę pszczoły, przyczyniają się do roznoszenia zarazka dalej. Pozostała po czerwiu masa w komórce jest ciągliwa, a po wyschnięciu zmienia się w brązowy strupek przylegający do ściany komórki.

Zgnilec amerykański jest chorobą zwalczaną z urzędu. Oznacza to, że ustawowo należy zgłosić podejrzenie jego wystąpienia. Często jedynym sposobem zapobiegania dalszego rozprzestrzeniania się choroby jest spalenie zarażonych rodzin pszczelich.

Nosemoza pszczół

Nosemoza, inaczej choroba sporowcowa, powodowana jest przez grzyby Nosema apis. Choroba narasta w okresie przedwiośnia, by już wiosną mieć największe nasilenie. Widocznym objawem choroby w rodzinach, które nie osypały się zimą, jest biegunka. Pszczoły przed wylotkiem wydają się pełzać, a w oczy rzuca się rozdęty odwłok. Po jego naciśnięciu wytryskuje cuchnący kał. Plamy kału widoczne są zarówno na wylotku, jak i przedniej ścianie ula, jest nim wypełnione również jego wnętrze.

Leczenie nosemozy polega na przesiedleniu rodzin do czystych uli i spaleniu starych ramek. Wszystkie elementy powinny być poddane dokładnej dezynfekcji. Szczególne znaczenie ma tu zachowanie higieny w pasiece, czyli zbieranie i spalanie martwych pszczół. Także odpowiednie przygotowanie rodzin do zimowli wpływa na zmniejszenie ryzyka pojawienia się choroby.

Choroba pełzakowa

Powodowana przez pełzaka pszczelego Malpighamoeba mellificae przedostaje się do organizmu owada drogą pokarmową. Objawy są podobne do nosemozy, ponieważ również pojawia się biegunka. Zazwyczaj choroba ta nie występuje samodzielnie w Polsce. Towryszy jej zazwyczaj zarażenie sporowcem (inwazja mieszana).

Leczenie choroby pełzakowej obejmuje przede wszystkim utrzymanie higieny w pasiece: wymiana plastrów i utrzymanie poideł w czystości.

Grzybica otorbielakowa

Występuje podzas całego sezonu pszczelarskiego i może doprowadzić do obumarcia nawet 50% czerwia. Powodowana jest przez otorbielaka pszczelego Ascosphaera apis – grzyba o zarodnikach bardzo odpornych na warunki zewnętrzne. Zmieszane z pyłkiem w stanie suchym mogą przeżyć nawet 15 lat.

Choroba zazwyczaj najpier zabija czerw trutowy, dopiero później czerw pszczeli. Zakażenie następuje poprzez kontakt z martwą, zainfekowaną pszczołą lub zanieczyszczonym zarodnikami pyłkiem i miodem.

Leczenie polega na dokładnym usunięciu zakażonego czerwiu oraz ścieśnieniu gniazda tak, aby było dostosowane do siły rodziny. Stosuje się także kwasy organiczne. Skuteczną metodą walki z grzybicą otorbielakową jest również wymina matki na niespokrewnioną i pochodzącą z lini opornej na grzybicę.

Choroby pszczół – spustoszenie w pasiece

Niestety, w wielu przypadkach wystąpienia jednej z powyższych chorób, stracy w pasiece mogą być ogromne. Osłabione rodziny mogą nie przeżyć kolejnej zimy. Dlatego warto regularnie kontrolować, czy w gniazdach nie pojawiają się objawy charakterystyczne dla wybranych chorób pszczół. Jest ich oczywiście dużo więcej, jednak powyższe można uznać za najpowszechniejsze w polskich pasiekach. Wspominają o tym pszczelarze oraz liczne publikacje.