Propolis dla człowieka – rewolucja w medycynie

W poprzednim artykule Propolis – skąd się bierze i do czego służy? Znalazły się informacje o tym, w jaki sposób propolis jest przez pszczoły wytwarzany oraz jakie ma zastosowania. Tym razem skupię się temacie, związanym z tym, jakie znaczenie ma propolis dla człowieka. Przyjrzę się badaniom i wnioskom, jakie znaleźć możemy zarówno w literaturze pszczelarskiej, jak i w Internecie. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, sprawdź wykaz źródeł na końcu artykułu.

Z czego składa się propolis?

Aby określić dokładne proporcje wszystkich składników, wymagane jest wykonanie nie jednego, lecz szeregu badań. Nie da się bowiem za pomocą jednej tylko techniki oznaczyć wszystkie składniki. Istotne jest również miejsce, z którego propolis został pobrany. Wiadome jest, że w różnych częściach świata skład propolisu może różnić się znacząco. Zjawisko to można zaobserwować również w obrębie jednej pasieki. O ile kit pszczeli znajdujący się w jednym ulu wykazuje identyczne właściwości, o tyle w ulu obok mogą być one już zupełnie inne.

Związki znajdujące się w propolisie:

• żywice – 50-80%,
• olejki eteryczne – 4-15%,
• woski – 12-40%,
• pyłki kwiatowe – 5-11%,
• garbniki – 4-10%,
• zanieczyszczenia mechaniczne – 5-20%.*

Propolis w przemyśle farmaceutycznym

W latach 2003-2013 w czasopismach Elsevier i Springer pojawiło się 12763 prac naukowych poświęconych tematyce miodu. W tym samym czasie liczba publikacji dotyczących propolisu wyniosła zaledwie (?) 1249. Choć wiele osób regularnie korzysta z preparatów na bazie tego produktu pszczelego, jego zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym jest wciąż niewielkie. Przyczyn takiego stanu rzeczy upatrywać należy w kilku kwestiach. Jedną z nich jest unikalność składu propolisu, o którym wspomniałam wyżej. Aby propolis mógł być stosowany w branży farmaceutycznej, powinien podlegać zasadom standaryzacji. Kolejna kwestia to możliwe działanie niepożądane – uczulenia. Ostatnia, ale bardzo ważna sprawa, to zbadanie interakcji propolisu z innymi lekami. Propolis dla człowieka to wielka szansa na poprawę zdrowia i walkę, gdy choroba już zaczęła rozwijać się w organizmie.

Właściwości propolisu

W przemyśle farmaceutycznym wykorzystywanym produktem są ekstrakty etanolowe propolisu (EEP). Umożliwia to usunięcie zanieczyszczeń i zachowanie wartościowych substancji pochodzenia roślinnego. Dzięki wciąż nowym badaniom możemy dowiedzieć się coraz więcej o tym, że propolis dla człowieka stanowi źródło substancji leczniczych.

Jak działa propolis, jakie właściwości biologiczne i terapeutyczne wykazuje?

Aktywność antyoksydacyjna dzięki dużej zawartości flawonoidów i kwasów fenolowych w EEP.

Aktywność przeciwzapalna i immunomodulacyjna wynikająca z dużej zawartości kwercetyny oraz związków flawonoidowych, które wpływają na komórki układu immunologicznego. Udało się potwierdzić korzystny wpływ propolisu w leczeniu protetycznego zapalenia jamy ustnej poprzez zastosowanie żelu na bazie tego produktu. Efektem był zmniejszony obrzęk podniebienia i zmniejszenie zaczerwienienia śluzówki jamy ustnej.

Aktywność przeciwwirusowa, w której główną rolę odgrywają flawonole i flawony. Wykazano, że EEP blokuje dostęp wirusów herpes** do komórek. Prawdopodobnie wpływ na to mają zwłaszcza flawony i katechiny.

Aktywność przeciwbakteryjna i przeciwgrzybicza jest szczególnie ważna, ze względu na coraz trudniejszą walkę z patogenami opornymi na dostępne antybiotyki. Flawonoidy zawarte w EEP w większych stężeniach działają bakteriobójczo.

Aktywność przeciwnowotworowa to jedna z najważniejszych właściwości propolisu w obecnych czasach. Tutaj również najważniejsze jest miejsce pochodzenia propolisu, które determinuje jego skład. Badania wykazały, że ester fenetylowy kwasu kawowego (CAPE) i artepilina C powodują zahamowanie wzrostu komórek nowotworowych.

Propolis w Polsce inny niż na świecie?

Wydawać by się mogło, że choć skład propolisu różni się, to nie są to różnice na tyle istotne, by wpływać na jego potencjalne wykorzystanie w przemyśle farmaceutycznym. Tymczasem jeden składnik sprawia, że propolis dla człowieka może okazać się jeszcze bardziej potrzebny. Składnikiem tym jest pinocembryna, która w EEP może stanowić od 8,4 do 31,0%. Podczas gdy w propolisie polskim jest jej dość dużo, to w propolisie brazylijskim znajdziemy tylko śladowe jego ilości, a w propolisie pochodzącym z Wysp Kanaryjskich nie znajdziemy go wcale. Dlaczego pinocembryna wydaje się tak ważna?

Choroba neurodegragacyjne — choroba Alzheimera brzmi jak wyrok, od którego nie ma odwołania. Upośledzenie pamięci, zdolności abstrakcyjnego myślenia, mowy i umiejętności ruchowych. Owszem, na rynku są dostępne leki, jednak ich przyjmowanie wiąże się z działaniami niepożądanymi. Ograniczają one możliwość dłuższego stosowania, a czasem z ich powodu terapia musi zostać przerwana. Nic dziwnego więc, że stale poszukuje się nowych leków umożliwiających kontynuowanie terapii i zwiększenia jej skuteczności. I tu z pomocą może przyjść propolis, a raczej ta konkretna substancja – pinocembryna. Wykazano, że do efektów jej działania należy poprawa pamięci i orientacji przestrzennej (badania myszy w teście labiryntu wodnego). Dodatkowo substancja ta opóźnia śmierć neuronów i działa przeciwutleniająco. To właśnie pinocembryna może okazać się nową możliwością leczenia choroby Alzheimera. W związku z tym, że nasz rodzimy propolis stanowi bogate źródło pinocembryny, proplis dla człowieka zyskuje nowe znaczenie.

Preparaty z propolisem

Obecnie na rynku farmaceutycznym znajdziemy około 30. preparatów zawierających propolis. Także branża kosmetyczna wydaje się coraz chętniej sięgać po kit pszczeli, by stworzyć kosmetyki jeszcze skuteczniejsze. I tak propolis dla człowieka to tabletki, gumy do żucia, maści, spraye, kremy, żele, szampony i toniki. Bardzo prawdopodobne jest, że wkrótce wśród leków znajdą się także te, których skład oparto o substancje pochodzenia roślinnego znajdujące się propolisie.

* wartości mogą się różnić w zależności od badanych próbek. Przykład za W. A. Isidorow.
** Herpeswirusy – rodzina wirusów, spośród których 8 wywołuje choroby u człowieka, jak wirus opryszczki pospolitej czy wirus ospy wietrznej-półpaśca (wikipedia.pl).

Źródła:

• Alchemia pszczół, Walerij A. Isidorow, Stróże 2013,
• Ocena właściwości cytotoksycznych etanolowego ekstraktu z propolisu w stosunku do komórek raka okrężnicy HCT 116, Robert Kubina, Agata Kabała-Dzik, Beata Bielec, Katarzyna Smolarz, Barbara Stawiarska-Pięta, Ewa Szaflarska-Stojko, dostęp: 15.07.2018,
• Propolis – charakterystyka i zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym, Katarzyna Siemionow, dostęp: 15.07.2018,
• Pinocembryna – flawonoidowy składnik krajowego propolisu o działaniu opóźniającym
  rozwój choroby Alzheimera, Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia, dostęp: 15.07.2018.