Dużo się ostatnio słyszy o masowym wymieraniu pszczół, pestycydach trujących nie tylko pszczoły, ale i inne owady zapylające, nic dziwnego, że w tym kontekście coraz częściej pojawia się pytanie o ochronę tych zwierząt. Domyślam się, że powyższe pytanie (czy pszczoły są pod ochroną?) jest tożsame z innym: czy pszczoły miodne są pod ochroną? Jeżeli szukasz odpowiedzi tylko na nie, moja odpowiedź brzmi: nie. Jeśli jednak jesteś ciekaw odpowiedzi na pytanie w tytule, zostań na chwile i dać się porwać biologicznym niuansom. Na początek odpowiem Ci: to zależy.
Chronione czy nie?
Zacznijmy jednak od pojęcia ochrony gatunkowej, którą w skrócie można zdefiniować jako prawną formę ochrony przyrody (roślin, zwierząt i grzybów), obejmującą ochroną wybrane gatunki. Co więcej, w celu podtrzymania liczebności populacji podejmuje się szereg działań i zakazów, których łamanie grozi surowymi karami. Więcej o ochronie gatunkowej znajdziesz w artykule: Ochrona ścisła i częściowa – na ratunek błonkoskrzydłym!
W przypadku niektórych gatunków zwierząt wymagana jest tzw. ochrona czynna polegająca na inwentaryzowaniu, zabezpieczaniu siedlisk, ustaleniu stref ochrony, wykonywaniu zabiegów ochronnych (np. odtwarzaniu siedlisk), wspomaganiu rozmnażania itp. Informacje te znajdziesz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt.
Ok, ale co do tego mają pszczoły? I tu wchodzą zawiłości biologiczne. Przeciętny człowiek zapytany na ulicy na pytanie: jakie są gatunki pszczół? Odpowie (przy odrobinie szczęścia): pszczoły miodne. Cóż, puchate pszczółki dają miodek, więc znamy je wszyscy. Nie wszyscy znają jednak systematykę, według której pszczoły to: „nadrodzina owadów z rzędu błonkoskrzydłych”.
Uff, robi się ciężko. Ok, wiemy już, że pszczoły to coś innego, niż pszczoły miodne, przejdźmy więc dalej. Ponownie postawmy pytanie: czy pszczoły są pod ochroną? Wiedząc już, że pszczoły to cała nadrodzina, możemy się przez chwilę zawahać. W końcu do niej należy około 20% gatunków wszystkich błonkoskrzydłych!
Rzucając okiem na wspomniane wcześniej Rozporządzenie, widzę pozycję 561., pod tym numerem znajduje się Xylocopa valga – zadrzechnia czarnoroga. Rozpracowuję gatunek – podrodzina: zadrzechniowate, rodzina: pszczołowate, nadrodzina… no pszczoła jak nic! Ok, mamy już jeden gatunek pod ochroną ścisłą.
Przerzucam się na listę gatunków zwierząt objętych ochroną częściową. A tam podkreślonych przeze mnie 38 gatunków należących do rzędu błonkoskrzydłych. Po kolei identyfikuję gatunki, które śmiało możemy określić jako „pszczoły ”:
- porobnica mularka – Anthophora parietina,
- porobnica włochatka — Anthophora plumipes,
- porobnica opylona — Anthophora pubescens,
- rozrożka chabrowa – Tetralonia dentata,
- zadrzechnia fioletowa – Xylocopa violacea.
Ok, mamy kilka pszczół na liście gatunków chronionych. Na liście, poza tymi pięcioma gatunkami znajduje się jeszcze 28 gatunków trzmieli…należących do tej samej nadrodziny o nazwie „pszczoły”. Pozostało jeszcze tylko 5 gatunków mrówek na tej liście, które pszczołami już nie są.
Czy pszczoły są pod ochroną?
Wracamy do pierwszego pytania nieco mądrzejsi. Sprecyzujmy:
- Czy pszczoły są pod ochroną? – to zależy.
- Czy pszczoły miodne są pod ochroną? – nie.
- Czy pszczoły jako cała nadrodzina są pod ochroną? – nie.
- Czy są wśród nadrodziny pszczół gatunki, które są pod ochroną?- tak.