Produkty pszczele – mniej znane propozycje
Mówiąc „produkty pszczele” pierwszym skojarzeniem jest naturalnie miód. Dla osób, których kontakt z pszczołami kończy się właśnie na tym produkcie, mam dobrą wiadomość – to tylko wierzchołek góry lodowej! W pasiece można znaleźć mnóstwo innych propozycji do wykorzystania, choć nie wszystkie mogą brzmieć apetycznie. Nim jednak przejdę do trzech mniej znanych produktów z ula, kilka informacji na początek.
Prosto z ula – czego próbujemy częściej?
Zgodnie z danymi przedstawionymi w książce Alchemia pszczół (sprawdź jej recenzję tutaj: Alchemia pszczół) największa liczba prac naukowych w ostatnich 10 latach poświęconych produktom pszczelim dotyczyła kolejno:
- miodu (12763),
- propolisu (1249),
- mleczka pszczelego (974),
- wosku (852),
- pierzgi (28).
Choć na liście nie znajdują się inne produkty pszczele, warto wspomnieć jeszcze o pyłku kwiatowym oraz ziołomiodach. Ich ekstrakty znajdziesz w kosmetykach, środkach farmaceutycznych, a nawet w środkach czyszczących. Wiele z nich przyjmowanych jest w postaci tabletek na gardło, syropów, nalewek lub bezpośrednio.
Tutaj ktoś mógłby zadać pytanie: po co mi więcej? Odpowiadam: substancje znajdujące się w mniej znanych produktach pszczelich mogą wspierać inne procesy zachodzące w organizmie człowieka, a za tym być uzupełnieniem tego, co już stosujemy. Dlatego, przejdźmy do rzeczy.

Produkty pszczele czy produkty z ula?
O ile mniej znanym (a raczej rzadziej stosowanym) produktem pszczelim jest jad pszczeli, o tyle kolejne pozycje na liście mogą przyprawić Cię o lekki zawrót głowy – miałam podobnie. Jeżeli nie boisz się eksperymentów, przejdźmy odrazu do listy!
Czerw trutowy
Czerw trutowy, czyli stadia rozwoju od jajeczek do postaci poczwarek, może być wykorzystywany na wiele sposobów. Zgodnie z wynikami badań chemicznych, wszystkie postacie czerwiu mają podobny skład i właściwości (biologiczne oraz terapeutyczne). Pozyskiwanie czerwiu z matek lub pszczół robotnic jest mniej opłacalne, niż z czerwiu trutowego, ze względu na ich ważne role w prawidłowym funkcjonowaniu ula. Dodatkowo, czerw trutowy ma większą masę w porównaniu z innymi larwami oraz zawiera więcej białka, lipidów i grup sulfhydrylowych. Jeżeli chodzi o pozyskanie ilości larw z jednego ula w sezonie to wynosi ona kolejno:
- 1000 – 1200 g larw trutowych,
- 500 g larw pszczelich,
- 30 g larw matecznych.
Nie zagłębiając się w temat sposobów pozyskiwania czerwiu trutowego, przejdę do prozdrowotnych właściwości tego pasiecznego „przysmaku”.
Co zawiera czerw trutowy?
- białka,
- aminokwasy,
- węglowodany,
- lipidy,
- enzymy,
- hormony,
- witaminy,
- biopierwiastki,
- niewielkie ilości innych substancji.
Działanie lecznicze:
1. W chorobach nerwowych i psychicznych:
- korzystny wpływ w przypadkach opóźnionego rozwoju umysłowego u dzieci,
- leczenie moczenia nocnego u dzieci (na tle nerwicowym),
- korzystny wpływ w leczeniu zaburzeń nerwowych i somatycznych, depresji i neuroz spowodowanych procesami starzenia się,
2. Środek adaptogenny – podwyższa odporność organizmu w przypadku pojawienia się niekorzystnych czynników fizycznych, psychicznych i immunologicznych:
- pomocny w stanach wyczerpania fizycznego i obniżonej aktywności psychicznej,
- chroni przed zakażeniami bakteryjnymi i wirusowymi,
- zalecany sportowcom w celu poprawy sprawności fizycznej i psychicznej, a także zwiększa odporność na zakażenia,
- pomocny w leczeniu pacjentów w podeszłym wieku z obniżoną aktywnością ruchową i psychiczną.
3. Wsparcie leczenia niepłodności u mężczyzn.
4. Pomocny w łagodzeniu skutków okresu przekwitania u kobiet.
5. Leczenie niedożywienia u niemowląt i małych dzieci.
6. Stosowany do leczenia przewlekłych chorób wątroby.
Osyp pszczół
Osyp pszczół lub osyp zimowy to martwe pszczoły spadające w okresie zimowym na dennicę ula. Ten naturalny proces może doprowadzić do śmierci całej rodziny, jednak w większości przypadków nie powoduje większych problemów. Wielkość osypu zależy od wielu czynników, takich jak:
- stan rodziny,
- warunki pogodowe,
- czynniki mechaniczne,
- fizjologiczne starzenie się rodziny,
- ilości pokarmu.
Przyczyną dużego osypu mogą być również choroby, zakażenie roztoczami, bakteriami i grzybami. Jednak do celów leczniczych i kosmetycznych stosować można jedynie pszczoły nie noszące śladów żadnej z chorób. Wysuszony surowiec rozdrabnia się i przechowuje w szczelnych, szklanych naczyniach w chłodnym i suchym miejscu.
Co zawiera suchy osyp pszczół?
- wodę,
- białko,
- wosk i substancje pokrewne,
- chitynę,
- melaninę,
- biopierwiastki (żelazo, cynk, nikiel, miedź, kobalt).
Formy ekstraktów:
- odwary,
- ekstrakty etanolowe,
- ekstrakty uzyskane za pomocą ciekłego CO₂.
Działanie lecznicze:
1. Skuteczne leki stosowanie w rozroście gruczołu krokowego.
2. Leczenie miażdżycy tętnic.
3. Leczenie zaburzeń żołądkowo-jelitowych.
4. Leczenie układu kostno-mięśniowego, np.
- w chorobie reumatyźmie,
- skurczu i naderwaniu mięśni,
- zapaleniu kości i chrząstek.
5. Pozostałe:
- nadciśnienie,
- dusznica bolesna,
- żylaki kończyn dolnych,
- migreny,
- padaczka,
- stany po udarze mózgu.

Barciak większy
Barciak większy (motylica woskowa duża, barciak pszczeli, mol woskowy), obok barciaka mniejszego, jest największym szkodnikiem plastrów pszczelich i suszu woskowego. Należy do drobnych motyli nocnych z rodziny Omacniowatych. Chociaż nie można go jasno sklasyfikować w kategorii produkty pszczele, to jest on ściśle związany z gospodarką pasieczną.
Do celów leczniczych wykorzystuje się larwy barciaka większego. Można zakonserwować larwy poprzez zamrażanie w szczelnym opakowaniu w temperaturze -6 do -10 stopni Celsjusza lub zalanie 70-96% alkoholem etylowym i przechowywanie w chłodnym i ciemnym miejscu.
Co zawiera suchy ekstrakt etanolowy z larw barciaka większego?
- wolne aminokwasy,
- biopierwiastki,
- cukry,
- białka,
- związki purynowe i pirymidynowe,
- kwasy tłuszczowe,
- hormony owadzie (ekdyzony).
Działanie lecznicze:
1. Leczenie chorób sercowo-naczyniowych:
- świeże blizny pozawałowe,
- normalizowanie i obniżanie ciśnienia krwi,
- leczenie dusznicy bolesnej,
- leczy i zapobiega miażdżycy naczyń krwionośnych.
2. Leczenie chorób układu oddechowego.
- choroby górnych dróg oddechowych (gardła, migdałków podniebiennych, tchawicy),
- gruźlica płuc i oskrzeli,
- gruźlica pozapłucna.
3. Leczenie chorób ginekologiczno-położniczych.
4. Działanie adaptogenne.
5. Pozostałe:
- choroby przewodu pokarmowego,
- choroby układu moczowego,
- choroby nowotworowe,
- choroby immunologiczne,
- choroby dermatologiczne,
- zaburzenia tarczycy,
- choroby stawów,
- zakażenia ogólnoustrojowe – także drobnoustojami odpornymi na antybiotyki.

Produkty pszczele – podsumowanie
Wiele produktów pochodzących z ula wykazuje działanie lecznicze, które może i jest skutecznie wykorzystywane w celu niwelowania skutków lub eliminacji chorób. Powyższe trzy przykłady, czyli czerw trutowy, osyp pszczeli i larwy barciaka większego są zdecydowanie mniej popularne i raczej nie znajdziemy ich na półkach w większości polskich domów. Może jednak czas na zmianę, a właściwie powrót do tego, co medycyna ludowa wie od dawna? Czas pokaże, tymczasem – smacznego! 😉
Bibliografia:
- Mniej znane produkty pszczele, B.Kędzia, E. Hołderna-Kędzia, Stróże 2017.
- Alchemia pszczół, W. A. Isidorow, Stróże 2013